Gemeente van onze Heer Jezus Christus,
Dus eet je brood met vreugde, drink met een vrolijk hart je wijn. God ziet alles wat je doet al lang met welbehagen aan. Draag altijd vrolijke kleren, kies een feestelijke geur. Geniet van het leven met de vrouw die je bemint. Geniet op alle dagen van je leven, die God je heeft gegeven.
(Prediker 9,7-9a)
Als ik de toespeling op God uit het citaat had weggelaten had het de begeleidende tekst uit een reclamefolder kunnen zijn. Er wordt wat genoten om ons heen in deze tijd, het lijkt wel eens of dat een verplicht nummer is geworden. Een soort elfde gebod: gij zult genieten. De bierliefhebbers onder ons zullen weten dat dat bier al lang in de schappen van de supermarkt is te vinden.
We leven in een cultuur die vol is van genieten. De reclame wil ons overtuigen van ons recht om te genieten van het leven, van voedsel, reizen, elkaar. Nu ben ik van huis uit een Bourgondiër en ik kan zeer gelukkig worden van lekker brood en een goed glas wijn, maar tegelijkertijd merk ik hoe het soms bijna een verplichting is geworden. We troeven elkaar af met gelukservaringen. Alsof ons hele leven een groot succesverhaal is.
En is dat nu waar Prediker, want van hem is het citaat waar ik mee opende, het over heeft? En gaat het nu over Prediker, hoor ik u denken, ik las toch zonet het alom bekende verhaal van de bruiloft te Kana?
In mijn hoofd gebeurde deze week het omgekeerde. Ik begon in Kana en voor ik het goed en wel besefte, was ik in gesprek met Prediker. Als u het goed vindt, neem ik u mee in mijn gedachten.
Een bruiloft die in het water valt. Wat de mooiste dag van je leven, in de bijbel de mooiste week van je leven, had moeten worden gaat als een nachtkaars uit door het gebrek aan feestdrank. Wat het begin had moeten zijn van ‘en ze leefden nog lang en gelukkig’, begint met gemis en leegte.
Jezus is te gast bij een bruiloft in Kana in Galilea. Daar gebeurt datgene waar iedereen die een feest geeft bang voor is. De wijn is op. Het feest breekt stuk op tekort en gemis. Eigenlijk is die bruiloft ook een beeld van het leven zoals we dat soms ervaren. Ook daar blijkt het nogal eens mis te gaan, breekt de harde realiteit de feestvreugde aan stukken. Heb je eindelijk die interessante baan gevonden, wordt je jaarcontract niet verlengd. Ben je blij met je leven, je partner, je kinderen, vertelt de dokter dat je ziek bent. Heb je eindelijk je huisje boompje, beestje, blijkt je partner een ander spannender te vinden dan jij. Denk je het ideale huis te hebben gevonden, schudt het op zijn grondvesten bij de zoveelste aardbeving. Je ideale leven, van het een op het andere moment valt het aan diggelen, net als toen in Kana.
Wat gebeurt er daar nu eigenlijk? Een paar dingen vallen op. Maria komt in actie en zoekt hulp bij haar zoon, die schijnbaar niet wil helpen. Ze geeft vol vertrouwen de opdrachten aan de bedienden. Die gaan vervolgens aan de slag om het feest te redden. Ze vullen de watervaten met water. Waarom zat dat er trouwens niet in? Elk jaar vind ik het rekensommetje geweldig. Zes watervaten, 2 á 3 metreten per stuk. Een metreet is ongeveer 40 liter, maal 2,5 maal 6 is toch gauw 600 liter! Dat is flink werken om die vaten te vullen. Want het is natuurlijk niet een kwestie van even een slangetje aan de kraan hangen. Dat water moet geput en met emmertjes aangedragen worden. Het bijzondere is dus dat allerlei mensen in beweging komen. Blijkbaar gaat dat anonieme bruidspaar hen aan het hart. Ze willen dat hun feestje niet als een nachtkaars uitgaat, ze zijn bereid hun handen te laten wapperen om het feest te redden.
En dan gebeurt het bijzondere. Het water dat wordt geproefd, blijkt te smaken als de allerbeste wijn. Zoals een liefdevol kopje thee, gezet door wie je verhaal wil horen, zo lekker is. Of zoals dat glas cola dat je als kind alleen met feestjes kreeg en waardoor je je bijzonder voelde. Water draagt de smaak van de lekkerste wijn, het feest kan ten volle gevierd worden.
Het eerste teken dat Jezus doet in het evangelie van Johannes lijkt een vrij nutteloos gebaar te zijn. Het redden van een feestje als de wereld in brand staat, is dat nu zo belangrijk? Jezus zet met deze daad de toon voor zijn weg onder ons. Waarom kiest hij voor het teken van de wijn? Heeft dat dan toch te maken met de droom van Jesaja, met al die bijbelse verhalen over Gods vrederijk, als een bruiloft, met veel wijn. Als hij er is smaakt water als de allerbeste wijn, als hij ons nabij is kan het feest niet meer stuk.
Jezus’ eerste teken is het redden van een feestje. Ik weet niet wat uw wensen zijn ten aanzien van de wereld en welk probleem u graag als eerste opgelost had willen zien? Wat had u een passend eerste teken van de Zoon des Mensen gevonden? Wilt u vrede geven? Wilt u de honger laten verdwijnen? Geef me genezing? Mag ik….
Of zijn dit toch de verkeerde verzoeken? Gaat het Jezus toch om iets fundamenteel anders?
En zo kwam ik via een omweg bij Prediker en de Engelse dichter Vita Sackville-West uit. Ze legde in de tweede wereldoorlog het prachtige Sissinghurst garden aan. Een tuin om je vingers bij af te likken. Ze schreef er ook een gedicht over waarin die ene regel die me aan het hart gaat voorkomt. Ik heb hem hier wel eens eerder genoemd:
Small pleasures must correct great tragedies,
therefore of gardens in the midst of war I boldly tell.
(kleine geneugten moeten grote tragedies corrigeren, daarom spreek ik vrijmoedig over tuinen, te midden van oorlog)
Geloven heeft voor mij te maken met die schijnbaar kleine correcties. Ze getuigen van moed, ze zorgen ervoor dat het kwaad nooit het laatste woord krijgt. Ook al lijkt alles stuk te slaan op een glasharde werkelijkheid van vernietiging en verval, dan nog zal ik een tuin aanleggen, of om met Luther te spreken, een appelboom planten, of om in het verhaal van Kana te blijven: een eenvoudige bruiloft redden.
Prediker staat met een open blik in de wereld. Hij ziet daar hoe de zon opgaat over rechtvaardigen en over bozen. Hoe oneerlijk verdeeld het lijkt te zijn. Hoe soms alles fout loopt. Prediker ziet dat maar al te vaak dat het feestje uitloopt op gemis aan wijn en vreugde. Maar toch, juist dan spoort hij ons aan te genieten van dat leven. Niet als een vlucht, als een na mij de zondvloed, maar als een daad van verzet. Daarmee zeggen we: het leven is goed, het is een geschenk uit Gods hand, Hij reikt ons een beker wijn aan. Als de bruidegom in ons midden is, dan wordt eenvoudig water als heerlijke wijn. Dan drinken we op het leven, zelfs als dat tot in haar diepste wezen wordt bedreigd. Genieten van het kleine goede als daad van verzet tegen alles dat ons geluk en dat van deze aarde bedreigt. Koppig vasthouden aan klein geluk en daarmee weigeren deze wereld prijs te geven aan alles wat haar kapot maakt.
Lieve gemeente,
Soms lacht het leven ons toe en kunnen we de hele wereld aan. Soms is het leven zwaar en zijn we bang voor de tijd die komt, voor de dood die dreigt. Hoe hard we soms ook roepen in onze wanhoop, het is niet zo dat Jezus komt en alles oplost.
Er gebeurt iets anders. Hij is ons nabij als het feest dreigt te verlopen. Hij schenkt ons water dat smaakt naar de beste wijn ooit. Hij leert ons koppig een tuin aanplanten als oorlog rommelt, eigenwijs het glas heffen op het leven als de dood ons bedreigt. Zo vieren we dat leven, als een geschenk van God, een plaats om zijn zorg en nabijheid te leren zien en aanvaarden. Dan ondervinden we dat geen klus te groot voor ons is, als we maar in alle eenvoud onze emmertjes aandragen, ons vertrouwen delen. Ik hoor het zo vaak in uw verhalen: onvoorstelbaar, maar ik kon verder, we hebben een glas geheven, gedronken met tranen over onze wangen, want het leven is niet te breken als het in Gods handen ligt. Hij heeft het gedeeld tot in alle uithoeken en broosheid. Ons eenvoudige leven gaat god ter harte. Met dat kwetsbare vertrouwen moeten we het doen op dagen van feest en op dagen dat het moeilijk is. En dan telkens weer herhalen wat Prediker ons met vallen en opstaan leerde:
Dus eet je brood met vreugde, drink met een vrolijk hart je wijn. God ziet alles wat je doet al lang met welbehagen aan. Draag altijd vrolijke kleren, kies een feestelijke geur. Geniet van het leven met de vrouw die je bemint. Geniet op alle dagen van je leven, die God je heeft gegeven.
Lechajim, op het leven.
Amen.